De wedergeboorte van de verplichte AOV: Broodnodig vangnet?

Het was de verrassing in het pensioenakkoord van 2019. Zzp’ers en andere zelfstandig ondernemers moesten verplicht een arbeidsongeschiktheidsverzekering sluiten. Hoe kwam het zover, en hoe staat het er nu voor met de verplichte AOV?

Een reconstructie.

Een verplichte AOV voor zelfstandigen is geen nieuw idee. Tussen 1998 en 2004 bestond de WAZ, de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen. Die werd afgeschaft omdat uit onderzoek bleek dat zzp’ers er niet meer op zaten te wachten. De premie was te hoog en de uitkering te laag. Vijftien jaar later duikt hij weer op. In een sociaal akkoord over pensioenhervormingen.

Sinds 2004 is het aantal zzp’ers in Nederland fors toegenomen. Dat zijn mensen die specialistisch werk doen en hoge uurtarieven kunnen declareren, maar ook steeds vaker laaggeschoolde mensen. Postbezorgers, chauffeurs, zorgmedewerkers. Onderhandelen over hun tarief zit er meestal niet in; en van wat er betaald wordt blijft nauwelijks geld over om bijvoorbeeld pensioen mee op te bouwen. Ze drukken duurbetaald personeel in loondienst met hun sociale zekerheden uit de markt.

De vakbonden stuurden er in de onderhandelingen over een pensioenakkoord op aan dat ook zelfstandigen verplicht pensioen zouden opbouwen. Toen dat geen haalbare kaart bleek, werd het uitgeruild voor de herinvoering van de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering. Een plan dat op draagvlak kon rekenen bij enkele coalitiepartijen.

Na maanden van discussiëren en onderzoek ligt er inmiddels een concreet plan. De basis-AOV voor zelfstandigen wordt publiek ingericht, met acceptatieplicht en krijgt een wachttijd van één jaar. Er wordt een premie berekend voor een uitkering van 70 procent van het laatstverdiende inkomen, met een maximale uitkering ter hoogte van het wettelijk minimumloon. Dat betekent dat over al het inkomen boven 143 procent van het wettelijk minimumloon niets afgedragen hoeft te worden. Daaronder zal de premie zo’n 7,5 tot 8 procent bedragen. Dat bedrag is fiscaal aftrekbaar.

Maar hoe lang de wachttijd ook is, de bottleneck blijft de uitvoerder. Het UWV heeft al laten weten dat een verplichte AOV er pas komt zodra de huidige keuringsachterstanden zijn weggewerkt. Volgens UWV-bestuursvoorzitter Maarten Camps is daar momenteel zelfs nog geen zicht op. De achterstanden liepen in 2022 alleen maar op.